Zadatek jest formą zabezpieczenia interesów stron na wypadek niewykonania zobowiązania. To dodatkowe zastrzeżenie umowne, które strony mogą umieścić w zawartej pomiędzy sobą umowie. Możliwość taka wywodzi się z zasady swobody umów. Zadatek został uregulowany w kodeksie w kodeksie cywilnym, w art. 394. Zadatek najczęściej towarzyszy umową przedwstępnym, ale nic nie stoi na przeszkodzie aby strony zamieszczały do w innych rodzajach umów.
Wysokość zadatku oraz jego postać pozostaje do uzgodnienia przez same strony. Zadatek może być wręczony w pieniądzu lub w rzeczach. Z tym zastrzeżeniem, że mogą to być tylko rzeczy ruchome, bo tylko takie jesteśmy w stanie fizycznie wydać drugiej stronie umowy. Suma pieniężna lub inny przedmiot zadatku zależy od uzgodnień stron. Jednak nie może być ona wyższa, niż suma zobowiązania jakie wynika z umowy. Byłoby to sprzeczne z rolą zadatku, który ma zabezpieczyć interes stron, a nie spełnić zobowiązanie i to w dodatku nadmiernej wysokości. Zadatek ma być wręczony przy zawarciu umowy. Powstaje tu problem wręczenia zadatku przelewem, po podpisaniu umowy. W zasadzie praktyka taka jest dopuszczalna, ale wskazane jest aby określić dokładny termin w jakim zadatek ma być wpłacony.
Jeżeli strony wywiązały się z umowy zadatek zostaje zaliczony na poczet świadczenia. Jeżeli nie będzie to możliwe podlega on zwrotowi.
Rola zadatku, czyli sankcja, zostaje spełniona w momencie, kiedy zobowiązanie nie zostanie wykonane przez stronę. Wówczas druga strona umowy, ma następujące uprawnienia:
- Może od umowy odstąpić niezwłocznie, bez konieczności wyznaczenia kontrahentowi dodatkowego terminu do spełnienia świadczenia, a zadatek jaki otrzymała przy zawarciu umowy zatrzymać, bez obowiązku jego zwrotu;
- Jeżeli strona sama dawała zadatek, a kontrahent świadczenia nie spełnił, może żądać zwrotu zadatku w podwójnej wysokości.
Przepisy dotyczące zadatku nie przewidują koniczności dochodzenia swoich praw na drodze sądowej. Dla odstąpienia od umowy i zatrzymania zadatku wystarczy złożyć oświadczenie swojemu kontrahentowi. Oświadczenie to może być złożone w formie dowolnej, jednak dla celów dowodowych warto je złożyć w formie pisemnej.
Jeżeli stanie się, że zobowiązanie nie zostanie przez jedną ze stron umowy wykonane, wyżej opisane uprawnienia nie są dla drugiej obowiązkiem. Może ona oczywiście w dalszym ciągu dochodzić wykonania postanowień umowy jeżeli uważa, że wykonanie jest realne i zależy jej na wykonaniu świadczenia.
Odmienne są skutki niewykonania umowy jeżeli nastąpiło ono w skutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności lub za które ponoszą odpowiedzialność obie strony. W takiej sytuacji zadatek należy zwrócić i nie można dochodzić zapłaty jego dwukrotnej wysokości. Tak samo będzie w przypadku kiedy strony rozwiążą umowę.
W praktyce powstaje wiele wątpliwości w odróżnieniu zadatku od zaliczki. Postaram się różnice pomiędzy tymi dwiema regulacjami przybliżyć w kolejnym artykule pt. ,,Zadatek a zaliczka- różnice”.
Literatura:
- Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, wyd. 11, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2009