ODSTĄPIENIE OD UMOWY

Prawo cywilne kieruje się zasadą, że umów należy dotrzymywać. Pomimo tego polskie prawo przewiduje kilka wyjątków, które umożliwiają odstąpienie od umowy. Przepisy prawa cywilnego dają możliwość odstąpienia od wielu umów, np.:

  • Umowa zlecenia- można od niej odstąpić w każdym czasie
  • Umowa spółki- można odstąpić z ważnych powodów.

Polskie prawo pozwala także na odstąpienie od umów wzajemnych. Są to umowy, w których świadczenie jednej ze stron odpowiada świadczeniu drugiej strony, np.: umowa sprzedaży- A i B zawarli umowę sprzedaży samochodu osobowego, obowiązkiem A jest zapłata umówionej ceny, obowiązkiem B jest przeniesienie własności samochodu osobowego na A w zamian za uzyskaną cenę. W przypadku umów wzajemnych kodeks cywilny zezwala na odstąpienie od umowy w przypadku gdy druga strona nie wykonuje swojego zobowiązania. Na powyższym przykładzie może być to następująca sytuacja: A wykonał swoje zobowiązanie i zapłacił B kwotę 20.000zł za samochód, B nie wydał A samochodu ( czyli nie przeniósł własności), A może odstąpić od umowy sprzedaży samochodu i żądać zwrotu zapłaconej sumy.

Dzięki zasadzie swobody umów strony mogą umieszczać w umowie zastrzeżenia dodatkowe. Jednym z nich jest umowne prawo odstąpienia. Jest to zastrzeżenie, pozwalające na odstąpienie od zawartej umowy w ciągu oznaczonego przez strony terminu. Taką możliwość strony mogą przewidzieć tylko dla jednej strony bądź dla obu stron umowy. Termin w ciągu którego można złożyć oświadczenie o odstąpieniu także zależy od uzgodnień stron. Może być to termin upływający przed wykonaniem umowy, a także po wykonaniu. Takie zastrzeżenie umowne bez wątpienia osłabia samą umowę, dając możliwość odstąpienia od niej bez podawania powodu.

Od umowy odstępuje się składając kontrahentowi oświadczenie woli. Oświadczenia takiego nie można cofnąć bez zgody drugiej strony umowy. Umowa może przewidywać, że kilka osób jest dłużnikiem i kilka wierzycielem. W takim wypadku oświadczenie o odstąpieniu muszą złożyć wszyscy dłużnicy/wierzyciele przeciwko wszystkim dłużnikom/wierzycielom. Złożenie drugiej stronie takiego oświadczenia na skutek taki, jakby umowa pomiędzy stronami w ogóle nie została zawarta (uważa się ją za niebyłą). Strony nie są już ze sobą w żaden sposób związane postanowieniami umowy.

Wyjątek pojawia się w momencie kiedy część lub całość umowy została już przez jedną ze stron wykonana. Sytuację taką opisuje art. 395§2. Na stronach ciąży wówczas obowiązek zwrotu tego co wzajemnie sobie świadczyły, np. C i D zawarli umowę sprzedaży 30 ton węgla, C dostarczył D 15 ton za które otrzymał zapłatę, C odstąpił od w/w umowy, obowiązkiem stron będzie wzajemny zwrot tego co otrzymały, D zwraca C 15 ton węgla, a C zwraca D kwotę jaką za ten węgiel otrzymał. Zwrotu należy dokonać jednocześnie i w stanie niezmienionym. Jeżeli nie można zwrócić przedmiotu umowy w stanie niezmienionym, należy naprawić wynikłą z tego szkodę, czyli wypłacić odszkodowanie. Na powyższym przykładzie: jeśli D spalił już 2 tony węgla będzie zobowiązany do zapłaty odszkodowania.

Strony mogą ukształtować umowne prawo odstąpienia od umowy także w ten sposób, że przysługiwało będzie tylko w momencie gdy druga strona nie wykona umowy lub wykona ją nienależycie. Strony mogą uzgodnić czy odstąpienie będzie możliwe tylko gdy druga strona ponosi odpowiedzialność za niewykonanie/ nienależyte wykonanie, czy też gdy odpowiedzialności takiej brak. Również w tym przypadku odstąpienie od umowy następuje przez złożenie drugiej stronie oświadczenia o odstąpieniu. Zastrzeżenie takie jest korzystne, kiedy mamy do czynienia z nielojalnymi kontrahentami.

Literatura:

  1. Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, wyd. 11, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2009

Więcej na adwokat-wroclaw.biz.pl