Dzięki jednej z zasad prawa cywilnego- zasadzie swobody umów, strony mogą zawrzeć w umowie dodatkowe zastrzeżenia. Mogą być to m.in.: zadatek, kara umowna, odstępne.
Zagadnienie kary umownej uregulowane jest w art. 483-484 kodeksu cywilnego. Kara umowna inaczej nazywana jest także odszkodowaniem umownym. Dzięki swobodzie umów strony mają możliwość uregulowania w umowie obowiązków dłużnika w razie niewykonania lub nienależytego wykonania jej postanowień. Można powiedzieć, że kara umowna ma charakter represyjny i to nie tylko z samej nazwy. Jest ona konsekwencją jaką poniesie nielojalny kontrahent. Jej celem jest także wzmocnienie wykonania umowy. Ma także funkcję oddziałującą na psychikę dłużnika, mobilizuje go do właściwego wywiązania się z umowy i ułatwia wierzycielowi realizację jego uprawnień.
Mimo, że kara umowna jest przejawem swobody umów, nie można jej zastosować w każdego rodzaju umowach. Zapis o niej można zawrzeć tylko w umowach, z których wynika zobowiązanie niepieniężne. Kara sama w sobie jest obowiązkiem zapłaty określonej sumy pieniężnej.
Kara umowna może być zastrzeżona w dowolnej wysokości, w zależności od ustaleń stron (nie może być jednak sumą zbyt wygórowaną w stosunku do wartości samego przedmiotu umowy). Strony mogą także określić odrębnie sumę pieniężna z tytułu niewykonania i osobno z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania.
Kara umowna może być zastrzeżona w następujących przypadkach:
- W razie niewykonania umowy;
- Na wypadek nienależytego wykonania postanowień wynikających z umowy. Będą to przypadki kiedy zobowiązanie wykonane będzie nieterminowo lub przedmiot umowy będzie miał wady.
W zależności od tego, w którym z powyższych wypadków kara umowna została zastrzeżona, różne będą konsekwencje niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. O tym jednak w artykule poświęconym dochodzeniu roszczeń z tytułu kary umownej.
Wysokość ustalonej w umowie kary może być zmodyfikowana. Jednak jeżeli zaistniało już zdarzenie które uzasadnia jej zapłatę, możliwość ta jest ograniczona. Kodeks cywilny wymienia następujące przypadki:
- Jeżeli zobowiązanie wykonano w znacznej części.
- Jeżeli suma pieniężna jaką jest kara umowna jest rażąco wygórowana. W tym przypadku z żądaniem obniżenia wysokości kary może wystąpić dłużnik. Uzasadnieniem jest to, że kara umowna nie może być dla wierzyciela źródłem wzbogacenia. W tym przypadku trzeba osobno ocenić okoliczności każdego wypadku. Kara umowna będzie rażąco wygórowana, jeżeli do powstania szkody przyczynił się wierzyciel.
Jak widać, instytucja prawa cywilnego jaką jest kara umowna jest elastyczna. Strony umowy mogą kształtować ją tak, aby chronić swoich interesów. Pewne jest, że odrębne interesy mają dłużnicy i wierzyciele. Ostateczny kształt kary umownej zależał będzie on przeprowadzonych negocjacji i zdolności do ustępstw.
Literatura:
- Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, wyd. 11, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2009
Więcej na adwokat-wroclaw.biz.pl