DOCHODZENIE ROSZCZEŃ Z BEZPODSTAWNEGO WZBOGACENIA
Bezpodstawnym wzbogaceniem jest uzyskanie korzyści majątkowej bez usprawiedliwionej podstawy prawnej. Z jego powstaniem wiąże się, dla wzbogaconego obowiązek zwrotu korzyści. Zwrot korzyści może mięć dwojaką postać: co do zasady powinien być to zwrot w naturze ( czyli zwrot przedmiotu wzbogacenia), jeżeli zwrot w naturze jest niemożliwy, zubożały może żądać zwrotu wartości korzyści (w pieniądzu). Trzeba pamiętać, że pierwszeństwo ma zwrot w naturze. Zwrotu korzyści można dochodzi tylko i wyłącznie w sytuacji gdy zwrot w naturze nie będzie możliwy. Nie można także w zamian za utraconą rzecz żądać rzeczy innej tego samego gatunku, np. za utracony materiał budowlany dochodzić zwrotu innego materiału. Zatem można żądać wyłącznie oznaczonych rzeczy, które są przedmiotem bo wzbogacenia.
Oprócz zwrotu przedmiotu bezpodstawnego wzbogacenia zubożały może dochodzić również pożytków jakie rzecz przyniosła wzbogaconemu, (dochody jakie rzecz przyniosła, pożytki np. owoce z drzew), a także korzyści zastępczych (surogatów uzyskanych w zamian na rzecz). Surogaty można uzyskać w zamian za zbycie rzeczy, utratę lub wypłatę odszkodowania za uszkodzenie.
Obowiązek zwrotu korzyści uzyskanej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenie jest ograniczone czasowo. Obowiązek taki istnieje do czasu kiedy wzbogacony korzyść zużył lub utracił, czyli nie jest juz wzbogacony.
Kodeks cywilny reguluje także sytuację, kiedy wzbogacony utracił przedmiot wzbogacenia, ale uczynił do na rzecz innej osoby pod tytułem darmym, czyli nie uzyskując nic w zamian. W takiej sytuacji zubożały ma uprawnienie do odzyskania korzyści bezpośrednio od osoby trzeciej. Nabycie ,,za darmo’’ jest więc niepewne i może skutkować tym, że nabywca zmuszony będzie zwrócić przedmiot zubożałemu.
Uprawnienia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia istnieją także po stronie wzbogaconego. Może on dochodzić zwrotu nakładów jakie poczynił na rzecz. Nakładami są m.in.: remont, ulepszenie. Uprawnienia z tytułu nakładów są różne w zależności od tego, czy wzbogacony wiedział że korzyść jaką uzyskał mu się nie należy( pkt I), czy nie wiedział że korzyć uzyskał bezpodstawnie (pkt II).
- W pierwszym przypadku uprawnienia wzbogaconego są węższe. Może on dochodzić zwrotu nakładów, ale tylko wtedy gdy w chwili wydania korzyści nakłady te zwiększą przedmiot bezpodstawnego wzbogacenia (np. jeżeli wzbogacony wiedział, że samochód jakie uzyskał mu się nie należy, a mimo to wyremontował go, to może żądać zwrotu kosztów remontu, tylko jeżeli zwiększą one wartość samochodu w chwili jego wydania zubożałemu).
- W drugim przypadku, czyli kiedy wzbogacony nie wiedział o tym że wzbogacił się bezpodstawnie, ma on szersze uprawnienia w dochodzeniu zwrotu nakładów. Może żądać:
- Zwrotu nakładów koniecznych, ale tylko jeżeli nie pokryły się one z użytkiem jaki w związku nimi osiągnął. Nakładami koniecznymi są takie nakłady, które nie zwiększają wartości rzeczy, nie ulepszają jej. Są one poczynione ze względu na to, że były niezbędne do korzystania z rzeczy są niezbędne do utrzymania rzeczy w należytym stanie. Np. nakładem koniecznym będą koszty wymiany w samochodzie skrzyni biegów, a nakładem ulepszającym zamontowanie dodatkowego nagłośnienia, przyciemnienie szyb.
- Zwrotu innych nakładów (użytecznych i zbytkowych), czyli takich, które zwiększają użyteczność rzeczy. Można ich żądać, jeśli zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania. Wzbogacony może jednak nakłady te usunąć i zwrócić rzecz w stanie w jakim ją uzyskał.
Dochodzenie roszczeń wynikających z bezpodstawnego wzbogacenia przedawnia się z upływem lat 10, lub z upływem lat 3 w przypadku gdy zobowiązanie związane jest z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Literatura:
- Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, wyd. 11, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2009
Więcej na adwokat-wroclaw.biz.pl